Konstytucja
Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku stanowi w art. 167, iż
dochodami jednostek samorządu terytorialnego (gmin) są ich dochody własne
oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa, a także
, że źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
Dochody uzyskiwane w formie
subwencji ogólnych i dotacji celowych są przekazywane na własność samorządów
oraz wydatkowane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako właściciela
tych środków.
Dochody własne, o których
mówi Konstytucja, mają formę podatków komunalnych, tj. podatków przekazanych
ustawowo do dyspozycji samorządów (np. podatek od nieruchomości, rolny, leśny,
od spadków i darowizn). Dochody własne tworzą także udziały w podatkach,
opłaty, dochody majątkowe. Dochody własne stanowią podstawę wyposażenia
finansowego samorządów i służą finansowaniu tych zadań samorządu, które ustawy
szczególne określają jako zadania własne.
Dochodami gminy są niektóre podatki
pobierane przez organy gminy np.: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od
spadku i darowizn, podatek od posiadania psów, samoopodatkowanie mieszkańców,
opłata skarbowa, opłata targowa, miejscowa, udziały gmin w podatkach
dochodowych i opłatach np. opłata administracyjna, kary, grzywny (m.in.
nakładane przez straż miejską).
Również dochodem jest subwencja
ogólna na finansowanie zadań własnych gminy) przekazywana gminom przez Ministra
Finansów w odpowiednich ratach, złożona z części podstawowej, oświatowej i
rekompensacyjnej oraz dotacje przekazywane gminom z budżetu państwa (z reguły
przez wojewodę) na realizację zadań zleconych i na dofinansowanie zadań
własnych.
Wszystkie, wymienione wyżej dochody
należą do publicznoprawnych. Dochody publicznoprawne pochodzą ze źródeł
o charakterze publicznym. Przypadają gminom na podstawie stosunku prawnego o
charakterze publicznym. Prawo do wykorzystywania tych dochodów uzyskują
samorządy bezpośrednio z mocy ustawy przydzielającej im określone podatki,
udziały w podatkach, opłaty, dotacje i subwencje. Natomiast do dochodów
prywatnoprawnych uzyskiwanych przez gminę należą np.; czynsze najmu i
dzierżawy, wpływy ze sprzedaży nieruchomości jednostki samorządu terytorialnego
i inne. Dochody prywatnoprawne pochodzą ze źródeł dochodów o charakterze
prywatnym. Jednostka samorządu terytorialnego (gmina) osiąga je wykorzystując –
jako właściciel – należące do niej mienie. Jednostka samorządu jako właściciel
może poszczególne składniki swego majątku wynająć, wydzierżawić, oddać w
użytkowanie wieczyste. Dochody te uzyskiwane są na podstawie zawieranych umów
cywilnoprawnych lub innych czynności prywatnoprawnych.
Przypadające samorządom źródła
dochodów służą finansowaniu zadań publicznych, nałożonych na jednostki
samorządu terytorialnego przez ustawy. Wśród zadań publicznych samorządu główne
znaczenie powinny mieć zadania własne. Wskazuje na to art. 166 ust.1 Konstytucji
z 1997 roku, stanowiący, że:
„Zadania publiczne służące
zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykorzystywane przez jednostkę
samorządu terytorialnego jako zadania własne”.
Zadania własne gminy powinny
stanowić trzon, główny element zadań samorządu. Dominująca rola tych zadań jest
istotą, sensem samorządu.
Źródłami
finansowania zadań własnych gminy są dochody własne jednostek samorządu
terytorialnego tj. podatki, opłaty, wpływy z majątku, a także subwencje ogólne.
Artykuł 7 u.s.g. stanowi, iż
przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zadań własnych wymaga zapewnienie
koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia
dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis ten nakłada na ustawodawcę
obowiązek każdorazowego sprawdzenia, czy środki finansowe, określone przez
„zwiększone dochody własne lub subwencje”, są zapewnione w koniecznej
wysokości, tj. odpowiedniej do wydatków, jakie gminy będą zmuszone ponosić na
wykonanie nowych zadań. Obowiązek zapewnienia koniecznych środków finansowych
oznacza, w zestawieniu art. 167 z ust.2 konstytucji, zakres finansowania nowych
zadań własnych dotacjami celowymi.
Pomimo istnienia tych źródeł
finansowania, istnieje możliwość finansowania przez administrację rządową
rozmaitych zadań własnych gmin, zwłaszcza ich wykonanie wymaga kosztownych
przedsięwzięć inwestycyjnych, które administracja rządowa wspiera w ramach
polityki inwestycyjnej państwa.
Podstawową zasadą konstytucyjną
dotyczącą wyposażenia samorządów w odpowiednie źródła dochodów jest zasada
adekwatności przydzielonych samorządom dochodów do nałożonych na jednostki
samorządu zadań publicznych, która określa, że: „Jednostkom samorządu
terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do
przypadających im zadań”. Niezależnie od dochodów występować jeszcze mogą inne
wpływy budżetów gmin, np. pożyczki, kredyty z obligacji samorządowych, czyli
tzw. Przychody budżetowe. Ich szczególną cechą jest to, że służą
finansowaniu deficytu budżetowego, tzn. takiej sytuacji, gdy dochody pochodzące
z danych źródeł dochodowych są zbyt małe w stosunku do założonych wydatków.
Jednostki samorządu terytorialnego
mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym
w ustawie. Oznacza to, że samorządy mogą samodzielnie ukształtować przydzielone
im źródło dochodowe, mające postać podatku lub opłaty, w przedmiocie wysokości
tych podatków i opłat.
Dochody
samorządowe są funkcją przekazywanych samorządom zadań – zarówno co do
charakteru tych zadań, jak i ich rozmiarów.[1]
Rada gminy
w Łagowie na sesji w dniu 29.03.2003 roku podjęła uchwałę Nr R.G. XVI/100/1
dotyczącą sprawozdania z wykonania budżetu za 2002 rok Rada Gminy udzieliła
absolutorium Zarządowi Gminy.
Zgodnie z ustawą z dnia 25.07.1991
r. (Dz. U. Z 1993 r Nr90 poz. 416) podatek dochodowy od osób fizycznych jest z
założenia powszechnym podatkiem od tych osób, obciąża wszelkie dochody osób
fizycznych, niezależnie od tego, jaki jest rodzaj i charakter tych dochodów.
Oprócz dochodów z działalności gospodarczej osób fizycznych podlegają dochody
ze stosunku pracy (wynagrodzenia, emerytury), dochody z nieruchomości.
Powszechny podatek dochodowy od osób fizycznych jest głównym podatkiem
nowoczesnego systemu podatkowego i oprócz podatku dochodowego od osób prawnych
stanowi on podstawę takiego nowoczesnego systemu. Udział gmin w podatku
dochodowym od osób fizycznych wynosił 15% do końca 1996 r., a wraz ze
zwiększającymi się zadaniami gmin, od 1.01.1999 r. wynosi 27,6%. Od 1.01.1996
r. wg obowiązujących przepisów, gminy otrzymują udział w wysokości 15% wpływów
z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy. Od tej
daty obowiązuje zasada przekazywania udziału zgodnie z miejscem zamieszkania.
Zgodnie z ustawą z 15.02.1992 r.
(Dz. U. z 1993 r. Nr 106 poz. 482) podatkowi dochodowemu od osób prawnych
podlegają osoby prawne (spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe,
spółdzielnie, banki, inne osoby prawne) i jednostki organizacyjne nie mające
osobowości prawnej (np. zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze).
Podmioty obciążone omawianym
podatkiem dochodowym od osób prawnych uiszczają go na rachunku urzędu
skarbowego właściwego dla siedziby podatnika. Urząd ten powinien następnie
przekazać 5% wpływów z tego podatku na rachunek właściwej gminy. Zgodnie ze
sprawozdaniem z wykonania budżetu 2002 r. w Gminie Łagów podatek dochodowy od
osób fizycznych stanowił 23,4% ogólnych wpływów budżetowych, natomiast podatek
dochodowy od osób prawnych stanowił w budżecie gminnym 39,2% ogólnych wpływów.
Wg
załącznika nr 10 do sprawozdania z wykonania budżetu za 2002 rok uzyskane dochody
własne prze Gminę Łagów przedstawiają się następująco:
|
1).
|
Podatek
dochodowy od osób fizycznych
|
1.243.174
|
|
2).
|
Podatek
dochodowy od osób prawnych
|
145.352
|
|
3).
|
Dochody z
dzierżawy i leasingu
|
126.607
|
|
4).
|
Wpływy z
usług
|
167.899
|
|
5).
|
Wpływy ze
sprzedaży wyrobów i składników majątkowych
|
1.777.124
|
|
6).
|
Podatek
rolny
|
13.157
|
|
7).
|
Wpływy z
karty podatkowej
|
26.039
|
|
8).
|
Podatek
leśny
|
14.860
|
|
9).
|
Podatek
od nieruchomości
|
9.613.956
|
|
10).
|
Podatek
od spadku i darowizn
|
8.034
|
|
11)
|
Opłata
skarbowa
|
640.929
|
|
12).
|
Podatek
od posiadania psów
|
1.919
|
|
13).
|
Podatek
od środków transportowych
|
183.653
|
|
14).
|
Różne
opłaty
|
1.309.093
|
|
15).
|
Różne
dochody
|
421.948
|
|
16).
|
Odsetki
|
654.343
|
|
|
RAZEM:
|
16.361.807
|
ZESTAWIENIE TO NIE OBEJMUJE:
a)
dotacji celowych otrzymanych na zadania bieżące
(powierzone);
b)
dotacji celowych na realizację inwestycji własnych;
c)
dotacji celowych na realizację zadań bieżących z
zakresu administracji rządowej;
d)
dotacji celowych na dofinansowanie zadań bieżących;
e)
subwencji ogólnych z budżetu państwa.
Z
wyżej wymienionych pozycji gmina uzyskała wpływy w wysokości 4.083.211.
Plan
dochodów zakładał ogółem wpływy w wysokości 19.032.201, zaś uzyskane dochody
wynoszą 20.445.018, a wykonanie wynosi 107,42%.
[1] A. Borodo,
Samorząd Terytorialny, System prawnofinansowy, Warszawa 1997, str. 61-65.
