czwartek, 13 grudnia 2012

Dochody własne gminy


Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku stanowi w art. 167, iż dochodami jednostek samorządu terytorialnego (gmin) są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa, a także , że źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
            Dochody uzyskiwane w formie subwencji ogólnych i dotacji celowych są przekazywane na własność samorządów oraz wydatkowane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako właściciela tych środków.
            Dochody własne, o których mówi Konstytucja, mają formę podatków komunalnych, tj. podatków przekazanych ustawowo do dyspozycji samorządów (np. podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od spadków i darowizn). Dochody własne tworzą także udziały w podatkach, opłaty, dochody majątkowe. Dochody własne stanowią podstawę wyposażenia finansowego samorządów i służą finansowaniu tych zadań samorządu, które ustawy szczególne określają jako zadania własne.
            Dochodami gminy są niektóre podatki pobierane przez organy gminy np.: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od spadku i darowizn, podatek od posiadania psów, samoopodatkowanie mieszkańców, opłata skarbowa, opłata targowa, miejscowa, udziały gmin w podatkach dochodowych i opłatach np. opłata administracyjna, kary, grzywny (m.in. nakładane przez straż miejską).
            Również dochodem jest subwencja ogólna na finansowanie zadań własnych gminy) przekazywana gminom przez Ministra Finansów w odpowiednich ratach, złożona z części podstawowej, oświatowej i rekompensacyjnej oraz dotacje przekazywane gminom z budżetu państwa (z reguły przez wojewodę) na realizację zadań zleconych i na dofinansowanie zadań własnych.
            Wszystkie, wymienione wyżej dochody należą do publicznoprawnych. Dochody publicznoprawne pochodzą ze źródeł o charakterze publicznym. Przypadają gminom na podstawie stosunku prawnego o charakterze publicznym. Prawo do wykorzystywania tych dochodów uzyskują samorządy bezpośrednio z mocy ustawy przydzielającej im określone podatki, udziały w podatkach, opłaty, dotacje i subwencje. Natomiast do dochodów prywatnoprawnych uzyskiwanych przez gminę należą np.; czynsze najmu i dzierżawy, wpływy ze sprzedaży nieruchomości jednostki samorządu terytorialnego i inne. Dochody prywatnoprawne pochodzą ze źródeł dochodów o charakterze prywatnym. Jednostka samorządu terytorialnego (gmina) osiąga je wykorzystując – jako właściciel – należące do niej mienie. Jednostka samorządu jako właściciel może poszczególne składniki swego majątku wynająć, wydzierżawić, oddać w użytkowanie wieczyste. Dochody te uzyskiwane są na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych lub innych czynności prywatnoprawnych.
            Przypadające samorządom źródła dochodów służą finansowaniu zadań publicznych, nałożonych na jednostki samorządu terytorialnego przez ustawy. Wśród zadań publicznych samorządu główne znaczenie powinny mieć zadania własne. Wskazuje na to art. 166 ust.1 Konstytucji z 1997 roku, stanowiący, że:
            „Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykorzystywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne”.
            Zadania własne gminy powinny stanowić trzon, główny element zadań samorządu. Dominująca rola tych zadań jest istotą, sensem samorządu.
            Źródłami finansowania zadań własnych gminy są dochody własne jednostek samorządu terytorialnego tj. podatki, opłaty, wpływy z majątku, a także subwencje ogólne.
            Artykuł 7 u.s.g. stanowi, iż przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zadań własnych wymaga zapewnienie koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis ten nakłada na ustawodawcę obowiązek każdorazowego sprawdzenia, czy środki finansowe, określone przez „zwiększone dochody własne lub subwencje”, są zapewnione w koniecznej wysokości, tj. odpowiedniej do wydatków, jakie gminy będą zmuszone ponosić na wykonanie nowych zadań. Obowiązek zapewnienia koniecznych środków finansowych oznacza, w zestawieniu art. 167 z ust.2 konstytucji, zakres finansowania nowych zadań własnych dotacjami celowymi.
            Pomimo istnienia tych źródeł finansowania, istnieje możliwość finansowania przez administrację rządową rozmaitych zadań własnych gmin, zwłaszcza ich wykonanie wymaga kosztownych przedsięwzięć inwestycyjnych, które administracja rządowa wspiera w ramach polityki inwestycyjnej państwa.
            Podstawową zasadą konstytucyjną dotyczącą wyposażenia samorządów w odpowiednie źródła dochodów jest zasada adekwatności przydzielonych samorządom dochodów do nałożonych na jednostki samorządu zadań publicznych, która określa, że: „Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań”. Niezależnie od dochodów występować jeszcze mogą inne wpływy budżetów gmin, np. pożyczki, kredyty z obligacji samorządowych, czyli tzw. Przychody budżetowe. Ich szczególną cechą jest to, że służą finansowaniu deficytu budżetowego, tzn. takiej sytuacji, gdy dochody pochodzące z danych źródeł dochodowych są zbyt małe w stosunku do założonych wydatków.
            Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Oznacza to, że samorządy mogą samodzielnie ukształtować przydzielone im źródło dochodowe, mające postać podatku lub opłaty, w przedmiocie wysokości tych podatków i opłat.
            Dochody samorządowe są funkcją przekazywanych samorządom zadań – zarówno co do charakteru tych zadań, jak i ich rozmiarów.[1]
Rada gminy w Łagowie na sesji w dniu 29.03.2003 roku podjęła uchwałę Nr R.G. XVI/100/1 dotyczącą sprawozdania z wykonania budżetu za 2002 rok Rada Gminy udzieliła absolutorium Zarządowi Gminy.
            Zgodnie z ustawą z dnia 25.07.1991 r. (Dz. U. Z 1993 r Nr90 poz. 416) podatek dochodowy od osób fizycznych jest z założenia powszechnym podatkiem od tych osób, obciąża wszelkie dochody osób fizycznych, niezależnie od tego, jaki jest rodzaj i charakter tych dochodów. Oprócz dochodów z działalności gospodarczej osób fizycznych podlegają dochody ze stosunku pracy (wynagrodzenia, emerytury), dochody z nieruchomości. Powszechny podatek dochodowy od osób fizycznych jest głównym podatkiem nowoczesnego systemu podatkowego i oprócz podatku dochodowego od osób prawnych stanowi on podstawę takiego nowoczesnego systemu. Udział gmin w podatku dochodowym od osób fizycznych wynosił 15% do końca 1996 r., a wraz ze zwiększającymi się zadaniami gmin, od 1.01.1999 r. wynosi 27,6%. Od 1.01.1996 r. wg obowiązujących przepisów, gminy otrzymują udział w wysokości 15% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy. Od tej daty obowiązuje zasada przekazywania udziału zgodnie z miejscem zamieszkania.
            Zgodnie z ustawą z 15.02.1992 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 106 poz. 482) podatkowi dochodowemu od osób prawnych podlegają osoby prawne (spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, banki, inne osoby prawne) i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (np. zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze).
            Podmioty obciążone omawianym podatkiem dochodowym od osób prawnych uiszczają go na rachunku urzędu skarbowego właściwego dla siedziby podatnika. Urząd ten powinien następnie przekazać 5% wpływów z tego podatku na rachunek właściwej gminy. Zgodnie ze sprawozdaniem z wykonania budżetu 2002 r. w Gminie Łagów podatek dochodowy od osób fizycznych stanowił 23,4% ogólnych wpływów budżetowych, natomiast podatek dochodowy od osób prawnych stanowił w budżecie gminnym 39,2% ogólnych wpływów.

Wg załącznika nr 10 do sprawozdania z wykonania budżetu za 2002 rok uzyskane dochody własne prze Gminę Łagów przedstawiają się następująco:
1).
Podatek dochodowy od osób fizycznych
1.243.174
2).
Podatek dochodowy od osób prawnych
145.352
3).
Dochody z dzierżawy i leasingu
126.607
4).
Wpływy z usług
167.899
5).
Wpływy ze sprzedaży wyrobów i składników majątkowych
1.777.124
6).
Podatek rolny
13.157
7).
Wpływy z karty podatkowej
26.039
8).
Podatek leśny
14.860
9).
Podatek od nieruchomości
9.613.956
10).
Podatek od spadku i darowizn
8.034
11)
Opłata skarbowa
640.929
12).
Podatek od posiadania psów
1.919
13).
Podatek od środków transportowych
183.653
14).
Różne opłaty
1.309.093
15).
Różne dochody
421.948
16).
Odsetki
654.343

 RAZEM:
16.361.807

ZESTAWIENIE TO NIE OBEJMUJE:
a)      dotacji celowych otrzymanych na zadania bieżące (powierzone);
b)      dotacji celowych na realizację inwestycji własnych;
c)      dotacji celowych na realizację zadań bieżących z zakresu administracji rządowej;
d)     dotacji celowych na dofinansowanie zadań bieżących;
e)      subwencji ogólnych z budżetu państwa.
Z wyżej wymienionych pozycji gmina uzyskała wpływy w wysokości 4.083.211.
Plan dochodów zakładał ogółem wpływy w wysokości 19.032.201, zaś uzyskane dochody wynoszą 20.445.018, a wykonanie wynosi 107,42%.


[1] A. Borodo, Samorząd Terytorialny, System prawnofinansowy, Warszawa 1997, str. 61-65.