Obok rady gminy, jej organu uchwałodawczego, podstawowe znaczenie dla funkcjonowania administracji samorządowej ma organ wykonawczy gminy w postaci zarządu. Zarząd jest organem obligatoryjnym gminy, musi zostać powołany w trybie i na zasadach określonych w ustawie o samorządzie terytorialnym.23 W skład zarządu wchodzą wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako przewodniczący zarządu, ich zastępcy oraz pozostali członkowie. Rada może wybrać zarząd od 3 do 7 osób. Rada gminy wybiera zarząd spośród radnych lub spoza składu rady gminy w ciągu 6 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów.
Funkcji członka zarządu nie można łączyć z zatrudnieniem w administracji rządowej. Ograniczenie to ma gwarantować niezależność samorządu od administracji rządowej.
Radzie gminy przysługują ustawowe uprawnienia kontrolne nad zarządem, co wyraża się w możliwości odwołania zarządu.
Nie udzielenie zarządowi absolutorium z wykonania budżetu jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. Rada gminy może odwołać zarząd, z wyjątkiem wójta lub burmistrza (1/4 ustawowego składu rady).
Rada gminy może odwołać wójta lub burmistrza większością 2/3 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.
Rada gminy może na uzasadniony wniosek wójta lub burmistrza odwołać poszczególnych członków zarządu, zwykłą większością głosów.
Ustawa o samorządzie terytorialnym nakłada na zarząd obowiązki dwojakiego rodzaju zadań. Po pierwsze, zarząd wykonuje uchwały rady gminy; po drugie, zadania gminy określone przepisami prawa (należy uznać, że chodzi tu o przepisy ustaw i wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych; w zakresie wykonywania uchwał będą to uchwały ustanawiające przepisy gminne).
Zadania zarządu zawiera art. 30 ust. 2 u.s.t. Należą do nich:
1) przygotowanie projektów uchwał rady gminy;
2) określenie sposobu wykonania uchwał;
3) gospodarowanie mieniem komunalnym (odnosi się jedynie do czynności zwykłego zarządu);
4) wykonanie budżetu – ustalonego przez radę gminy podlega ogólnym zasadom określonym w ustawie „prawo budżetowe”;24
5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych;
6) wykonanie zadań zleconych, o których mowa w art. 8 u.s.t.
Aparatem pomocniczym zarządu gminy jest urząd gminy.
Urząd obsługuje zarówno radę, jak i zarząd w zakresie zadań własnych i zleconych gminy. Urząd nie jest organem gminy, nie posiada samodzielnych kompetencji, działa w ramach uprawnień zarządu i wykonuje poszczególne czynności w jego imieniu. Kierownictwo w urzędzie sprawuje wójt lub burmistrz.25
Szczególnym urzędnikiem w gminie jest sekretarz gminy,26 któremu w zakresie ustalonym przez zarząd wójt lub burmistrz może powierzyć prowadzenie spraw gminy w swoim imieniu. Sekretarz i skarbnik gminy (główny księgowy budżetu) uczestniczą w pracach zarządu bez prawa głosowania. Właśnie w gminie Sitkówka-Nowiny, sekretarz gminy pełni funkcje zastępcy wójta gminy, nie pobierając dodatkowego uposażenia.
---
23 Art. 26 u..s.t.
24 Prawo budżetowe – ustawa z dnia 05.01.1991 r. (Dz. U. z 1993 roku Nr 72, poz. 344 j.t., z póżn. zm.)
25 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1992 roku (/PRN 52/92) P i ZS 1993, nr 5-6, s. 96.
26 NSA w wyroku z dnia 27 czerwca 1991 roku (S.A./P 1479/90) OSP 1992, Nr 9, poz. 200.
