Pomoc społeczna

Terminem pomocy społecznej określa się zaspokajanie ze środków budżetowych, niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin niezdolnych uczynić tego samodzielnie. Tworzy ją system świadczeń pieniężnych, rzeczowych, zakładowych oraz w formie usług. Pomoc społeczna wypełnia luki pozostawione przez inne rodzaje świadczeń społecznych, odgrywając istotną rolę w systemie bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Ingeruje wtedy, gdy jednostka lub rodzina nie jest w stanie własnymi siłami przezwyciężyć swego trudnego położenia, bez względu na to, czy doszło do niego z jej winy, czy też na skutek zdarzeń losowych[1].

Pomoc społeczna jest dziedziną o długich tradycjach. W Polsce aktualnie obowiązuje ustawa o pomocy społecznej uchwalona 29 listopada 1990 roku. W ustawie tej podkreślono konieczność profesjonalizacji pracy socjalnej i kształcenia pracowników socjalnych na poziomie policealnym i wyższym. System pomocy społecznej objął pomoc środowiskową oraz pomoc instytucjonalną.

Celem pomocy społecznej jest zaspakajanie niezbędnych potrzeb życiowych jednostek, grup i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zasadą ogólną udzielania pomocy społecznej jest to, że osoby korzystające z tej pomocy są zobowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Obok zróżnicowanych form pomocy materialnej w ustawie mowa jest także o znaczeniu poradnictwa oraz pracy socjalnej rozumianej jako działalność zawodowa skierowana na pomoc ludziom we wzmocnieniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie.

Prawo do świadczeń z zakresu pomocy społecznej przysługuje w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, alkoholizmu, narkomanii, trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego oraz na skutek klęski żywiołowej czy ekologicznej.

Udzielając pomocy w wymienionych sytuacjach przewidziano między innymi następujące rodzaje świadczeń: udzielanie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, usługi opiekuńcze, praca socjalna, poradnictwo, załatwianie spraw urzędowych a także renty socjalne i zasiłki (stały, stały wyrównawczy, okresowy i celowy).

Ustawa preferuje świadczenia pieniężne przyjmując za podstawę ich przyznawania bieżące dochody ludności.

Budżet pomocy społecznej konstruowany jest corocznie przez Ministra Finansów w oparciu o szacunki i dane przekazane przez wojewodów.

Budżet na realizację zadań pomocy społecznej na rok 1999, zgodnie z ustawą budżetową w części 85 - budżety wojewodów, wynosił 3.693.365 tys. zł – bez rezerw celowych. Kwota rezerw celowych - 517.528 tys. zł. Budżet z rezerwami - 4.210.893 tys. zł.

Tabela nr 11: Struktura wydatków na pomoc społeczną w roku 1999 w  tys zł.

Lp	Zadanie	Budżet w tys. zł.	Rezerwa celowa	Budżet z rezerwą
1.	Zasiłki i pomoc w naturze	1.459.63	332.000	1.791.630
2.	Domy pomocy społecznej	1.240.82	-	-
3.	Powiatowe centra pomocy rodzinie	27.228	-	-
4.	Koszty realiz. zadań zleconych w ośrodkach pomocy społ.	394.492	-	-
5.	Zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne	135.049	25.382	160.431
6.	Zespoły ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności	10.333	-	-
7.	Rodziny zastępcze i własne	380.052	-	-
8.	Wsparcie organizacji pozarządowych	8.281	-	-
9.	Pozostała działalność w tym dożywianie dzieci	74.641	-	-
10.	Uzupełnienie środków na składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające świadczenia pomocy społecznej	-	37.500	-
11.	Pomoc w integracji osób posiadających status uchodźcy	-	600	-

Źródło: Materiały GUS

---

[1] A.Góra  Tradycje opieki i pomocy społecznej w Polsce  Praca socjalna  nr 2, Warszawa 1989