Samorząd terytorialny jako podmiot polityki przestrzennej jest, zgodnie z postanowieniami ustawowymi, autonomiczny w stosunku do administracji rządowej. W polityce, przestrzennej, co wynika z jej istoty, administracja rządowa i samorządowa tworzą jednak jeden spójny system podejmowania decyzji. W polityce przestrzennej, co wynika z jej istoty, administracja rządowa i samorządowa tworzą jednak jeden spójny system podejmowania decyzji. W strategii stymulacji rozwoju, poziom samorządu terytorialnego jest postrzegany jako emanacja społeczeństwa obywatelskiego. Jest podmiotem rozszerzającym swoje uprawnienia, przyjmującym odpowiedzialność za całokształt spraw związanych z warunkami życia ludności. Poziom samorządowy jest miejscem realizacji wszystkich przedsięwzięć, bowiem na tym poziomie w najbardziej odczuwalny sposób uwidaczniają się konsekwencje podejmowanych decyzji. Warunkiem realizacji polityki przestrzennej samorządów jest konieczność wzmocnienia uprawnień gmin i przywrócenia drugiego szczebla samorządu w postaci powiatu, przyjmującego wyższy poziom obsługi ludności.
Domeną władz samorządowych w zakresie polityki przestrzennej jest:
- uwzględnienie uwarunkowań, celów i kierunków polityki przestrzennej państwa na obszarze województwa, odniesionych do obszaru powiatu bądź gminy,
- określenie własnej strategii rozwoju, opartej na ocenie potrzeb i dążeń społeczności lokalnej,
- ustalenie miejsca lokalizacji, zamierzeń i przedsięwzięć wszystkich podmiotów działających na obszarze powiatu bądź gminy,
- ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenów dla nowych inwestycji,
- określenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenów w planach miejscowych, będących głównym instrumentem polityki przestrzennej i koordynacji działań.
Realizacja zadań na poziomie podstawowym jest uzależniona od kontynuacji reformy administracji publicznej, zakładającej wzmocnienie samorządności terytorialnej. W strategii stymulacji rozwoju za ważniejsze zadania samorządu należy uznać:
- współudział w realizacji zadań rządowych w zakresie prywatyzacji majątku państwowego, uwzględniając wynikające stąd konsekwencje dla funkcjonowania własnej jednostki administracyjnej,
- czynne uczestnictwo w programach restrukturyzacji gospodarki, dbając o włączenie zadań uwzględniających przeciwdziałanie negatywnym skutkom dokonanych przeobrażeń,
- tworzenie lokalnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, udostępniając posiadane rezerwy terenowe i inwestycyjne dla nowych przedsięwzięć w zakresie produkcji przemysłowej i usług,
- podejmowanie szerokiej akcji w celu przełamania zachowawczych i roszczeniowych postaw ludności, informując i skupiając ogół społeczeństwa wokół podejmowanych przedsięwzięć, wspierając samoorganizację w zakresie edukacji, służby zdrowia, stanu sanitarnego, bezpieczeństwa publicznego i estetyki oraz propagując rozwój samopomocy (opieka nad ludźmi niepełnosprawnymi, dziećmi i ludźmi starymi).
Działalność zasilająca strefę gospodarczą i społeczną gminy powinna się odbywać poprzez opracowanie programów tworzenia infrastruktury ekonomicznej, obejmującej rozwój:
- bankowości i instytucji ubezpieczeniowych,
- ośrodków promocji gospodarczej (informacja, marketing), dysponujących pulą atrakcyjnych ofert inwestycyjnych (nowe lokalizacje, wykorzystanie istniejących obiektów),
- specjalnych stref ekonomicznych, wykorzystujących specyficzne wartości wynikające z położenia lub potencjału gmin i niewykorzystanych rezerw.
Samorząd powinien być inicjatorem i organizatorem współdziałania instytucji naukowych z przedsiębiorstwami produkcyjnymi w tworzeniu ośrodków wysokiej technologii.
Zadania integrujące układy przestrzenne i zapewniające ich sprawne funkcjonowanie wiążą się z opracowaniem i realizacją programów modernizacji i rozwoju infrastruktury technicznej, obejmującej:
- układy drogowe nawiązujące do sieci regionalnej i krajowej,
- węzły komunikacji kolejowej i drogowej, a także w szczególnych przypadkach lotniczej, wyposażone w odpowiednie urządzenia (dworce kolejowe i autobusowe, lotniska, przejścia graniczne),
- zaopatrzenie ludności w wodę dobrej jakości (racjonalizacja zużycia, zwiększenie zasobów, głównie przez małą retencję),
- budowę oczyszczalni ścieków, sieci kolektorów i unieszkodliwienie odpadów,
- zaopatrzenie w gaz i elektryczność, modernizując i rozbudowując sieci zasilania.
Domeną samorządów terytorialnych, w coraz większym stopniu, powinno być zagwarantowanie podstawowej obsługi ludności, przejmując od administracji państwowej odpowiednie uprawnienia i środki w ramach reformy służb publicznych w zakresie: edukacji (szkoły podstawowe i średnie), służby zdrowia (przychodnie, szpitale ogólne, lekarz domowy), opieki społecznej (domy opieki dla dzieci, ludzi starych, niepełnosprawnych i bezdomnych oraz udzielanie zapomóg).
Samorządy powinny opracować (przy współpracy z administracją rządową) lokalne programy przeciwdziałania negatywnym skutkom bezrobocia, otwierając własny front robót publicznych, tworząc ośrodki przekwalifikowania zawodowego i inkubatory przedsiębiorczości oraz docierając z pomocą społeczną bezpośrednio do najbardziej potrzebujących.
Jednym z najważniejszych zadań samorządów terytorialnych jest poprawa warunków zamieszkania. Samorządy powinny opracować ogólne zasady polityki mieszkaniowej na obszarze gminy, wyróżniając szczególnie budownictwo komunalne o odpowiednim standardzie oraz otwierając nowe tereny uzbrojone dla budownictwa spółdzielczego i indywidualnego.
Ogólnym regulatorem realizacji zadań samorządów powinien być program ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego, zapewniający zachowanie najbardziej cennych jego walorów i ich wykorzystanie dla dalszego rozwoju, a zwłaszcza dla różnych form turystyki i wypoczynku. Ogólną podstawę budowy programu w tym zakresie tworzy prognoza skutków wpływu funkcji i rozwoju układu osadniczego na środowisko, uwzględniająca elementy prawnie chronionego systemu obszarów przyrodniczych (parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty, strefy ochrony konserwatorskiej).
Działalność samorządów terytorialnych powinna opierać się na wzmacnianej stale tożsamości i aktywności społeczności lokalnych.
Realizacja zadań samorządów terytorialnych w wymiarze przestrzennym wymaga:
- adaptacji istniejącego zainwestowania do nowych warunków, zmieniających się do potrzeb i aspiracji ludności, uwzględniając rynkowe zasady wykorzystania majątku gminy, szczególnie w zakresie mieszkalnictwa i usług,
- elastycznego wykorzystania terenów zainwestowania, stosując mieszane formy użytkowania, zbliżające miejsca pracy do miejsc zamieszkania (lokalizacja nieuciążliwych zakładów pracy w bezpośrednim sąsiedztwie zespołów mieszkaniowych),
- stałej poprawy jakości środowiska zurbanizowanego, wykorzystując w tym celu system terenów otwartych, dbając o stan estetyczny i sanitarny miejsc publicznych oraz wprowadzając ład przestrzenny na terenach peryferyjnych,
- stosowania systemów sieciowych do poprawy funkcjonowania jednostek osadniczych, uwzględniając zindywidualizowane potrzeby mieszkańców i sprzyjające ich mobilności,
- przeciwdziałania praktykom monopolistycznym w organizacji służb komunalnych przez tworzenie przedsiębiorstw konkurujących w obsłudze ludności,
- tworzenia struktur przestrzennych odpowiadających samo- organizującemu się społeczeństwu obywatelskiemu (pomocnicze jednostki samorządowe, samorządy osiedlowe, jednostki przestrzenne mogące stanowić przedmiot opieki społecznej, organizacje społeczne).
Zasadniczą cechą układu podstawowego w kategoriach przestrzennych jest pogodzenie ustaleń ogólnych odnoszących się do stref polityki przestrzennej z konkretnymi rozstrzygnięciami przypisanymi jednoznacznie poszczególnym elementom zagospodarowania przestrzennego, przyjmując zasadę jedności czasu i przestrzeni.
Podsumowując podmiotowe ujęcie polityki przestrzennej, można stwierdzić, że charakteryzuje się ono zmiennym i zróżnicowanym podziałem kompetencji między administrację rządową i samorządową, przy założeniu konieczności decentralizacji uprawnień i deregulacji prawnej w kierunku pozostawienia większej swobody działania samorządom i podmiotom gospodarczym. Warunkiem uzyskania konkretnych wymiernych efektów jest pogodzenie, w wymiarze czasowym i przestrzennym, dążeń do dużej samodzielności silnych aglomeracji i regionów z celowym interwencjonizmem państwowym, wyrażającym się redystrybucją środków publicznych na wynegocjowanym i zróżnicowanym poziomie. Wyznacznikiem działań w obu zakresach powinno być właściwe rozumienie dobra wspólnego i twórcze wykorzystanie inicjatywności różnych grup interesu na wszystkich poziomach zarządzania. Oznacza to konieczność odejścia od uniformizacji i jednolitej władzy państwowej, na rzecz pluralizmu i zróżnicowania, co jest zgodne ze światowym trendem dywersyfikacji przestrzeni. Dywersyfikacja ma na celu możliwie najlepsze pobudzanie i wykorzystanie aktywności społecznej, koncentrację wysiłków na kluczowych zadaniach, mobilizując środki ze wszystkich możliwych źródeł (budżet, kapitał krajowy i zagraniczny, środki własne ludności).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz